Dự báo tình hình sinh vật gây hại cây trồng, biện pháp chăm sóc và phòng trừ dịch hại thời điểm trước, trong và sau Tết Ất Tỵ 2025

Ảnh minh họa

I. TÌNH HÌNH DỊCH HẠI CÂY TRỒNG HIỆN NAY

1. Cây lúa

1.1. Chuột: Gây hại cục bộ lúa giai đoạn đẻ nhánh - tượng khối sơ khởi ở hầu hết các huyện, thị xã, thành phố, tập trung ở Hoài Nhơn, Hoài Ân, An Nhơn, Tuy Phước, Phù Cát, ... Tỷ lệ hại cục bộ 1 - 2%, cá biệt một số diện tích có tỷ lệ hại 5 - 10%.

1.2. Bệnh đạo ôn lá: Gây hại rải rác trên lúa cuối đẻ nhánh - đứng cái ở Tây Sơn, Hoài Nhơn, Hoài Ân, ... Tỷ lệ bệnh cục bộ 1 - 3%, cấp bệnh C1-3.

Ngoài ra, bọ trĩ, sâu năn, sâu keo, ruồi đục nõn, sâu đục thân bướm 2 chấm (tuổi 4 - 5), sâu cuốn lá nhỏ (nhộng - trưởng thành), bệnh vàng lá sinh lý, … phát sinh gây hại cục bộ lúa chân 2 vụ giai đoạn đẻ nhánh; rầy nâu, rầy lưng trắng (tuổi 1 - 2) gây hại cục bộ lúa trà sớm chân cao sạ cưỡng và chân 3 vụ giai đoạn đứng cái - làm đòng.

2.Cây trồng cạn:

- Cây lạc: Bệnh lở cổ rễ gây hại cục bộ giai đoạn cây con ở Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Tây Sơn, Phù Cát, An Nhơn, tỷ lệ 1 - 2%.

- Cây ngô: Sâu xám, sâu keo mùa thu hại cục bộ giai đoạn cây con, mật độ 1-2 con/m² ở Hoài Nhơn, Hoài Ân, Tuy Phước, Tây Sơn, …

II. DỰ KIẾN TÌNH HÌNH DỊCH HẠI TRƯỚC, TRONG VÀ SAU TẾT

1. Cây lúa

1.1. Chuột: Tiếp tục phát sinh gây hại trên các trà lúa từ đẻ nhánh - làm đòng, nặng cục bộ ở các ruộng gần khu dân cư, bụi rậm, gò đồi, đường giao thông, … nhất là giai đoạn trước và trong Tết Nguyên đán.

1.2. Bệnh đạo ôn: Thời tiết vụ Đông Xuân thường thuận lợi cho bệnh đạo ôn phát sinh gây hại diện rộng trong thời gian đến (trời nắng ấm, biên độ nhiệt ngày và đêm cao, tối và sáng sớm có sương mù, ẩm độ không khí cao).

- Bệnh đạo ôn lá, cổ lá: Tiếp tục phát sinh gây hại trước, trong và sau Tết (hết tháng 2) trên lúa cuối đẻ nhánh - đứng cái - làm đòng.

- Bệnh đạo ôn cổ bông: Bắt đầu phát sinh từ sau Tết Nguyên đán trên lúa chân 3 vụ và chân cao (từ giữa tháng 2 trở đi) và chân 2 vụ (từ cuối tháng 2 đến hết tháng 3/2025) giai đoạn trỗ - chắc xanh - chín.

1.3. Rầy nâu và rầy lưng trắng:

- Thời điểm trước và trong Tết: Rầy nâu phát sinh gây hại cục bộ lúa chân cao sạ cưỡng giai đoạn giai đoạn đòng - trỗ.

- Thời điểm sau Tết: Lứa rầy non nở rộ từ ngày 08 - 18/02/2025, gây hại nặng cục bộ lúa chân 3 vụ, chân cao sạ cưỡng giai đoạn đòng trỗ - ngậm sữa. Lứa tiếp theo, rầy non nở rộ từ ngày 05 - 15/3/2025, kéo dài đến 25/3 gây hại diện rộng lúa chân 2 vụ giai đoạn trỗ - ngậm sữa và lúa chân 3 vụ chắc xanh - chín.

1.4. Sâu năn: Có các đợt muỗi năn ra rộ như sau:

- Đợt 1: Giữa đến cuối tháng 01/2024 (trước và trong Tết), sâu non gây hại lúa chân 2 vụ đẻ nhánh;

- Đợt 2: Giữa đến cuối tháng 02/2024 (sau Tết), sâu non gây hại chân 2 vụ trà muộn.

1.5. Bệnh vàng lá sinh lý: Phát sinh trước, trong và sau Tết khi có các đợt không khí lạnh kèm gió mùa Đông Bắc, gây hại trên lúa đẻ nhánh, nặng cục bộ trên lúa đứng cái - làm đòng, ruộng chân đất cát pha, vùng ven biển.

Ngoài ra, còn có một số đối tượng khác: sâu đục thân, sâu cuốn lá nhỏ, bệnh bạc lá, đốm sọc vi khuẩn, ... phát sinh gây hại cục bộ từng vùng.

2. Cây trồng cạn

2.1. Cây ngô: Sâu keo mùa thu phát sinh gây hại cục bộ trên ngô 4 lá - xoáy nõn thời điểm trước, trong và sau Tết; Sâu đục thân, đục bắp, bệnh đốm lá, khô vằn trên ngô,... gây hại cục bộ ngô trỗ cờ - chắc hạt giai đoạn sau Tết.

2.2. Cây lạc: Bệnh lở cổ rễ, sâu ăn lá, bọ trĩ gây hại giai đoạn cây con - phân cành (trước và trong Tết). Bệnh héo xanh gây hại giai đoạn bắt đầu ra hoa (trong và sau Tết). Bệnh đốm lá, bệnh gỉ sắt gây hại giai đoạn tạo quả sau Tết.

III. BIỆN PHÁP CHĂM SÓC VÀ PHÒNG TRỪ DỊCH HẠI TRƯỚC, TRONG VÀ SAU TẾT

1. Chăm sóc cây trồng trước, trong và sau Tết Nguyên đán 2025

a/ Đối với cây lúa:

* Giai đoạn trước Tết Nguyên đán

- Đối với lúa chân cao sạ cưỡng giai đoạn đòng sắp trỗ: Bón bổ sung 1 - 2 kg ure + 1 - 2 kg kali/sào. Ngoài ra có thể sử dụng phân bón lá, kích thích sinh trưởng phun bổ sung khi thấy cần thiết.

- Đối với lúa chân lúa chân 3 vụ giai đoạn đứng cái đến tượng khối sơ khởi:

+ Chuẩn bị bón phân đón đòng, khi lúa có đòng đất từ 0,5 - 1 cm, bón 3 kg Urê + 3 kg kali/sào (500 m²).

+ Trước khi lúa trỗ 1 tuần (lúa có đòng già) nếu cây lúa bị thiếu phân thì bón bổ sung: 1 kg ure + 1 kg kali/sào. Ngoài ra có thể sử dụng phân bón lá, kích thích sinh trưởng phun bổ sung khi thấy cần thiết.

- Đối với lúa trên chân 2 vụ lúa/năm giai đoạn đẻ nhánh: Bón 4 kg urê + 2 kg kali/sào. Lưu ý: Cần bón phân kịp thời, đầy đủ, cân đối giữa đạm, lân và kali để lúa đẻ nhánh khỏe, tập trung.

- Đối với các chân trũng gieo sạ muộn, lúa mới gieo sạ đến 2 - 3 lá (Sau sạ 10-14 ngày): Bón 3 kg Urê + 3 kg kali/1 sào.

* Giai đoạn trong và sau Tết Nguyên đán

Trong trường hợp thời tiết thuận lợi, cây lúa sinh trưởng phát triển bình thường, thì bà con áp dụng quy trình chăm sóc theo từng loại giống đã hướng dẫn. Nếu trường hợp có các đợt rét làm ảnh hưởng đến sự sinh trưởng, phát triển của cây lúa, cây lúa chuyển vàng lá sinh lý, khô đầu lá, bộ rễ hút nước, hút phân kém… bà con nông dân cần thực hiện một số biện pháp chăm sóc như sau:

- Lúa đẻ nhánh: Bón bổ sung  2 kg DAP + 2 KCL cho 1 sào.

- Lúa đứng cái đến đòng: Bón bổ sung 2-3 kg NPK 20-20-15/sào. Trường hợp lúa bị vàng lá nặng, phun bổ sung phân bón qua lá hoặc kích thích sinh trưởng như: KNO₃, HK 7-5-44, ... (theo hướng dẫn trên bao bì), nếu lúa bị vàng và phục hồi chậm nên phun lại lần 2, cách lần 1 khoảng 5 - 6 ngày. Giữ mực nước ruộng 3 - 5 cm.

b/ Đối với cây hoa, rau màu và cây trồng cạn:

- Tranh thủ thời tiết thuận lợi khẩn trương hoàn thành gieo trồng các cây trồng cạn vụ Đông Xuân trước Tết; chăm sóc cây lạc, cây ngô trên chân cao, chân đất màu giai đoạn từ nảy mầm đến cây con đến phát triển thân lá, cần tỉa, trồng dặm; khi cây có 2-4 lá đơn, làm cỏ và kết hợp bón phân đợt 1.

- Chăm sóc cây, bón bổ sung thêm phân kali, phân lân, giảm bón đạm để cây khỏe mạnh và tăng cường khả năng chống rét. Khi trời giá lạnh và có sương muối, cần phun, tưới nước trên mặt lá làm tan sương để tránh hiện tượng cháy lá khi có ánh nắng trở lại.

* Chú ý: Cần tuân thủ các quy định về vệ sinh môi trường, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm…  trong việc chăm sóc, thu hoạch, cung cấp các loại hoa, cây cảnh, rau màu thực phẩm cho tiêu dùng đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên đán.

2. Phòng trừ sâu bệnh:

a/ Cây lúa:

- Đối với chuột: Áp dụng các biện pháp sau:

+ Bắt chuột vào ban đêm bằng cách dùng đèn soi và dùng nơm chụp bắt ở những ruộng bị chuột cắn phá nhiều (giai đoạn lúa đẻ nhánh).

+ Dùng các loại bẫy: Bẫy sập, bẫy đập, bẫy kẹp, bẫy bán nguyệt, … có mồi để bẫy chuột.

+ Dùng một trong các loại thuốc: Thuốc trộn sẵn với mồi (Gimlet, Killrat, Klerat) để rải trực tiếp hoặc thuốc Racumin, Rat K, Hicate, … trộn với mồi (mì tôm, cám thực phẩm, tôm, cua, cá) để làm bả diệt chuột. Đặt bả ở nơi chuột đang cắn phá, bờ ruộng nơi gần hang hoặc gần đường đi của chuột, bờ mương.

Lưu ý: Hiện nay, trên đồng ruộng có rất nhiều cây trồng (lúa, ngô, đậu đỗ) nên việc sử dụng hạt lúa, ngô, đậu đỗ để làm mồi nhử sẽ không thu hút chuột. Vì vậy, nên sử dụng các loại mồi không có sẵn trên đồng ruộng như: mì tôm, cám thực phẩm, tôm, cua, cá; đối với mồi là các loại thịt như tôm, cua, cá thì nên phơi 1 buổi hoặc nướng để tạo mùi thu hút chuột.

Triển khai các biện pháp diệt chuột đúng kỹ thuật, đảm bảo an toàn cho người, gia súc, gia cầm và giữ vệ sinh môi trường.

- Đối với bệnh đạo ôn:

+ Biện pháp phòng: Bón phân cân đối NPK ở các thời kỳ sinh trưởng và phát triển của cây lúa. Khi bệnh xuất hiện phải dừng ngay việc bón phân nhất là đạm urê đơn độc, không sử dụng phân bón lá và chất kích thích sinh trưởng để phun cho cây lúa (sau khi phun thuốc bệnh dừng phát triển mới tiến hành bón phân và phun phân bón qua lá).

Sử dụng một trong các thuốc sau để phun phòng khi bệnh chớm xuất hiện: Beam 75 WP, liều lương 25 gam thuốc pha với 24 lít nước phun 1 sào (500 m²); Katana 20 SC liều lượng 24 ml thuốc pha 24 lít nước phun 1 sào;

- Biện pháp trừ: Dùng một trong các loại thuốc sau để phun: Fujione 40 EC, liều lượng 100 ml pha 32 lít nước phun cho 1 sào; Fujione 40WP, liều lượng 50 gam thuốc pha 24 lít nước phun cho 1 sào; Ninja 35SE, liều lượng 50 ml pha 24 lít nước phun 1 sào.

Lưu ý: Sau khi phun thuốc, bệnh ngừng phát triển thì tiến hành chăm sóc bón phân để lúa phục hồi. Đối với những diện tích chân cao sạ cưỡng giai đoạn đòng-trỗ, để phòng bệnh đạo ôn cổ bông nên phun thuốc 2 lần vào thời điểm lúa trỗ lác đác và sau khi trỗ đều.

- Đối với bệnh vàng lá, khô đầu lá sinh lý:

+ Lúa đẻ nhánh: Bón bổ sung 2 kg DAP + 2 KCL cho 1 sào.

+ Lúa đứng cái đến làm đòng: Bón bổ sung 2-3 kg NPK 20-20-15/sào. Trường hợp lúa bị vàng lá nặng, phun bổ sung phân bón qua lá hoặc kích thích sinh trưởng như: Kalihumat, KNO₃, HK 7-5-44, ... (theo hướng dẫn trên bao bì), nếu lúa bị vàng và phục hồi chậm nên phun lại lần 2, cách lần 1 khoảng 5-6 ngày. Giữ mực nước ruộng 3 - 5 cm.

Ngoài ra, đối với lúa trỗ trong điều kiện gặp không khí lạnh, thiếu nắng nên sử dụng thuốc Tilt super 300 EC hoặc Nevo 330 EC phun 2 lần vào thới điểm lúa trỗ lác đác và khi lúa trỗ đều để hạn chế bệnh lem lép hạt.

- Đối với rầy nâu, rầy lưng trắng:

+ Khi phát hiện rầy có mật độ từ 1.000 - 5.000 con/m² thì dùng một trong các loại thuốc trừ rầy sau để phun: Thuốc Chess 50 WG, liều lượng 3 gói (7,5 gam/gói) thuốc pha 24 lít nước phun 1 sào (500 m²); Thuốc Acnipyram 50WP (Chet Ray), liều lượng 21 gam thuốc pha 24 lít nước phun 1 sào.

+ Đối với ruộng có mật độ rầy cao trên 5.000 con/m², sử dụng 100 ml Bassa 50 EC hỗ hợp với 20 gam Titan 650WG pha 32 lít nước phun cho 1 sào hoặc thuốc Acnipyram 50WP (Chet Ray) liều lượng 28 gam thuốc pha 32 lít nước phun 1 sào.

b/ Cây trồng cạn:

- Đối với sâu keo mùa thu hại ngô: Sử dụng một trong các loại thuốc sau để phun: Thuốc Radiant 60SC (liều lượng 20-30 ml thuốc pha 24-32 lít nước phun cho 1 sào), thuốc Match 50EC (liều lượng 30 ml thuốc pha 24-32 lít nước phun cho 1 sào), ... Nên phun khi sâu tuổi 1 - 2 và phun ướt đều cả nõn và 2 mặt lá và nách lá.

- Các đối tượng sâu bệnh khác: Từng thời điểm xuất hiện của sâu bệnh, Chi cục sẽ có những thông báo hướng dẫn kỹ thuật phòng trừ cụ thể.

IV. ĐỀ NGHỊ TRUNG TÂM DỊCH VỤ NÔNG NGHIỆP CÁC HUYỆN, THỊ XÃ, THÀNH PHỐ:

1. Tăng cường công tác điều tra phát hiện, dự tính dự báo chính xác thời điểm phát sinh của các đối tượng sâu bệnh hại trên tất cả các loại cây trồng (Thời điểm trước, trong và sau Tết Ất Tỵ 2025, cần chú ý các đối tượng sau: chuột, bệnh đạo ôn, rầy nâu, rầy lưng trắng, ... trên lúa; sâu keo mùa thu trên ngô).

2. Phối hợp với Phòng Nông nghiệp (Phòng Kinh tế) tham mưu cho UBND huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn thông báo, chỉ đạo, hướng dẫn bà con nông dân chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh kịp thời, đạt hiệu quả giai đoạn trước, trong và sau Tết.

3. Tiếp tục triển khai công tác diệt chuột trên địa bàn huyện, thị xã, thành phố thường xuyên, liên tục từ nay đến cuối vụ Đông Xuân 2024-2025 bằng nhiều biện pháp như theo hướng dẫn của Chi cục Trồng trọt và BVTV./.